نوع مقاله: مقاله کامل پژوهشی
نویسندگان
1 باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران
2 استاد گروه علوم و صنایع غذایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
3 بخش تحقیقات فنی ومهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
4 بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
چکیده
ریشه گیاه چوبک سرشار از ترکیبات ساپونینی است. ساپونین‌ها به‌عنوان عامل امولسیون‌کننده عمل می‌کنند و در آب کف پایدار تشکیل می‌دهند. هدف اصلی این مطالعه دستیابی به نوعی عصاره چوبک با محتوای ساپونینی بالا در مدت زمانی کوتاه‌تر و با صرف حلال کمتر جهت استفاده از آن در فرآوری محصولات غذایی است. در عمل عصاره‌گیری از این ریشه گیاهی به روش سوکسله و با کمک امواج فراصوت انجام و سپس ارزیابی بازده استخراج از طریق تعیین شاخص تشکیل امولسیون و توانایی تشکیل کف صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که عصاره‌گیری با امواج فراصوت در مقایسه با عصاره‌گیری به روش سوکسله مدت زمان دستیابی به عصاره بهینه را در حدود 12 مرتبه کوتاه‌تر می‌کند. همچنین در مطالعه تأثیر عوامل مختلف بر بازده استخراج طی عصاره‌گیری با امواج فراصوت شرایط بهینه آنها به صورت زمان سونیکاسیون 40 دقیقه، دمای 75 درجه سانتی‌گراد، شدت امواج فراصوت 80 درصد، اندازه ذرات نمونه 0/1-0/4 میلی‌متر، نسبت حلال به نمونه 25 میلی‌لیتر بر گرم و غلظت حلال 60 درصد، تعیین گردید. ایجاد این شرایط سبب شد مقدار شاخص تشکیل امولسیون به 0/764 و مقدار توانایی تشکیل کف به 7/033 سانتی‌متر افزایش یابد.
کلیدواژه‌ها
آزادبخت، م.، ضیایی، ه.، یوسفی، ذ.، شعبان‌خانی، ب. و مهرعلیان، ع.ا. 1384. بررسی میزان تأثیر عصاره آبی چوبک در انگل‌زدایی از سبزی جعفری و مقایسه آن با ماده ضدعفونی کننده و پاک‌کننده تجاری در شهر ساری. فصلنامه گیاهان دارویی، 15: 51-58.
بصیری، ش.، شهیدی، ف.، کدخدایی، ر. و فرهوش، ر. 1390. بررسی تأثیر امواج فراصوت و روش‌های پیش‌فراوری بر استخراج روغن از هسته انار. فصلنامه علوم و صنایع غذایی، 8 (31): 115-122.
دستخوش، ز. و سرافراز، س. 1380. استخراج و خالص‌سازی ساپونین گونه‌ای چوبک و تعیین ویژگی‌های فیزیکو-شیمیایی و همولیتیک آن. خلاصه مقالات هشتمین سمینار سراسری دانشجویان داروسازی کشور، کرمان، 22-24 اسفند، صفحات 107-108.
ذوالفقاری، ب. و یکدانه، ا. 1389. پیشرفت‌های اخیر در زمینه روش‌های استخراج ترکیب‌های گیاهی. فصلنامه داروهای گیاهی، 1: 51-55.
سجادی، ا.، حسین‌زاده، ح. و مهاجری، ا. 1381. اثر جذب‌افزایی ساپونین تام چوبک بر جذب انسولین از راه بینی و تأثیر آن بر قند خون در رت. مجله دیابت و لیپید ایران، 2 (1): 17-24.
سجادی، ا.، رمضانی، م. و مقیمی‌پور، ا. 1379. استخراج و بررسی فعالیت بین‌سطحی ساپونین گیاه آکانتافیلوم اسکواروزوم. خلاصه مقالات هفتمین همایش علوم دارویی ایران، مشهد، 5-7 شهریور، صفحه 33.
مقیمی‌پور، ا. و خلیلی، س. 1386. استخراج ساپونین‌های تام ریشه شیرین‌بیان و مقایسه فعالیت کاهش‌دهنده کشش سطحی آن با ساپونین‌های کیلایا در حضور کلسترول. فصلنامه علوم دارویی، 3 (33): 47-55.
Aghel, N., Moghimipour, E., & Raiesdana, A. 2007. Formulation of a herbal shampoo using total saponins of Acanthophyllum squarrosum. Iranian Journal of Pharmaceutical Research, 6 (3): 167-172.
Cares, M.G., Vargas, Y., Gaete, L., Sainz, J., & Alarcon, J. 2010. Ultrasonically assisted extraction of bioactive principles from Quillaja Saponaria Molina. Physics Procedia, 3: 169-178.
Celik, I., Yilmaz, Y., Isik, F., & Ustun, O. 2007. Effect of soapwort extract on physical and sensory properties of sponge cakes and rheological properties of sponge cake batters. Food Chemistry, 101: 907-911.
Ceyhun-Sezgin, A.E., & Artik, N. 2010. Determination of saponin content in turkish tahini halvah by using HPLC. Advance Journal of Food Science and Technology, 2 (2): 109-115.
Chen, F., Sun, Y., Zhao, G., Liao, X., Hu, X., Wu, J., & Wang, Z. 2006. Optimization of ultrasound – assisted extraction of anthocyanins in red raspberries and identification of anthocyanins in extract using HPLC–MS. Ultrasonics Sonochemistry, 14: 767–778.
Dehghan Noudeh, GH., Sharififar, F., Khatib, M., Behravan, E., & Ahmadi Afzadi, M. 2010. Study of aqueous extract of three medicinal plants on cell membrane-permeabilizing and their surface properties. African Journal of Biotecnology, 9 (1): 110-116.
Filgueiras, A.V., Capelo, J.L., Lavilla, I., & Bendicho, C. 2000. Comparison of ultrasound-assisted extraction and microwave-assisted digestion for determination of magnesium, manganese and zinc in plant samples by flame atomic absorption spectrometry. Talanta, 53: 433-441.
Firdaus, M.T., Izam, A., Parsad, R., & Rosli. 2010. Ultrasonic-assisted extraction of triterpenoid saponins from mangrove leaves. P. 1-8. The 13rd Asia Pacific Confederation of Chemical Engineering Congress, 5-8 October. 2010. Taipei, Taiwan.
Gaidi, G., Miyamoto, T., Ramezani, M., & Lacaille-Dubois, M.A. 2004. Glandulosides A-D, triterpene saponins from Acanthophyllum Glandulosum. Natural Products, 67: 1114-1118.
Gaidi, G., Miyamoto, T., Ramezani, M., & Lacaille-Dubois, M.A. 2000. Two new biologically active triterpene saponins from Acanthophyllum Squarrosum. Natural Products, 63 (11): 1497-1502.
Ghaffari, S.M. 2004. Cytotaxonomy of some species of Acanthophyllum (Caryophyllaceae) from Iran. Biologia Bratislava, 59: 53-60.
Gucln-Ustundag, O., & Mazza, G. 2007. Saponins: Properties, Applications and Processing. Food Science and Nutrition, 47: 231-258.
Hashim, F.J. 2014. Hemolytic activity of Cicer arietinum L. extracts by two extraction techniques. Asian Journal of Pharmaceutical and Clinical Research, 7 (1): 141-145.
Hostettman, K., & Marston, A. 1995. Chemistry and pharmacology of natural products: Saponins. University press, UK, pp: 234-237.
Hromadkova, Z., & Ebringerova, A. 2003. Ultrasonic extraction of plant materials-investigation of hemicellulose release from buckwheat hulls. Ultrasonics Sonochemistry, 10: 127-133.
Hui, L., Etsuzo, O., & Masao, I. 1994. Effects of ultrasound on the extraction of saponin from ginseng. Japanese Journal of Applied Physics, 33 (5B): 3085–3087.
Lacaille-Dubois, M.A., Hanquet, B., Rustaiyan, A., & Wagner, H. 1993. Squarroside A, a biologically active triterpene saponin from Acanthophyllum Squarrusom. Phytochemistry, 34: 489-495.
Luque de Castro, M.D., & Garcia-Ayuso, L.E. 1998. Soxhlet extraction of solid materials: An outdated technique with a promising innovative future. Analytica Chimica Acta, 369:1-10.
Pan, X.J., Liu, H.Z., Jia, G.H., & Shu, Y.Y. 2000. Microwave-assisted extraction of glycyrrhizic acid from licorice root. Journal of Biochemical Engineering, 5: 173–177.
Schiman-Czeika, H. 1988. Acanthophyllum. In: Rechinger KH. (ed.) Flora Iranica. Vol 2, Graz, Wien.
Vilkhu, K., Mawson, R., Simons, L., & Bates, D. 2008. Applications and opportunities for ultrasound assisted extraction in the food industry — a review. Innovative Food Science and Emerging Technologies, 9: 161-169.
Vinatoru, M. 2001. An overview of the ultrasonically assisted extraction of bioactive principles from herbs. Ultrasonics Sonochemistry, 8 (3): 303-313.
Wu, J., Lin, L., & Chau, F. 2001. Ultrasound-assisted extraction of ginseng saponins from ginseng roots and cultured ginseng cells. Ultrasonics Sonochemistry, 8: 347-352.
Zhao, S., Kwok, K.C., & Liang, H. 2007. Investigation on ultrasound assisted extraction of saikosaponins from Radix Bupleuri. Separation and Purification Technology, 55: 307-312.
